Mười Lư Do Nên Ăn Chay Nhiều Hơn -Bài của Bonnie Liebman (Nguyên văn tiếng Anh)
2013-09-18 09:09:41GMT
Bằng chứng càng ngày càng cho thấy rằng cách ăn uống lành mạnh nhất là ăn nhiều thực phẩm thảo mộc, trái cây, ngũ cốc và bớt đi thực phẩm có thành phần động vật, như thịt, cá, gà, các sản phẩm bơ sữa, đặc biệt nhất là những thứ có chất béo.
Ông Walter Willet, trưởng pḥng
dinh dưỡng tại trường Y Tế Công Cộng Harvard đă nói: "Cách ăn nhiều
trái cây và rau đă giữ vai tṛ chính trong việc làm giảm bớt nguy cơ
của tất cả những nguyên nhân chính đưa đến bệnh tật và chết
chóc."
Đối với nhiều người, ăn chay là
một từ ngữ hàm chứa nhiều ư nghĩa, thường chỉ những người không bao
giờ ăn thịt cá hay gà v́ lư do đạo đức, tôn giáo hoặc sức khỏe.
Những người ăn chay thuần túy cũng c̣n tránh ăn trứng và các sản
phẩm bơ sữa. Nhưng các nhà khoa học th́ quan tâm nhiều hơn đến việc
người ta ăn nhiều hay ít thực phẩm từ súc vật. Rất nhiều cuộc nghiên
cứu của họ đă đi đến cùng một kết luận: Người ta nên bớt ăn những
thực phẩm từ động vật và ăn thêm những thực phẩm thảo mộc, nhất là
trái cây và rau cải. Lư do v́ sao? Đây là mười lư do, một số có liên
quan tới sức khỏe, một số không liên
quan.
1. Ung
thư
"Khoa
học căn bản đang mạnh mẽ đề nghị rằng trái cây và rau
đều là những yếu tố bảo vệ cho khỏi bị ung thư ruột và
tất cả các loại ung thư liên quan đến hút
thuốc," giáo sư Tim Byers của
ngành y khoa pḥng ngừa tại đại học Colorado, Trung Tâm
Khoa Học Y Tế tại Denver đă nói như trên. Điều này bao
gồm bệnh ung thư phổi, bao tử, ruột già, miệng, thanh
quản, thực quản và bàng quang. Một cuộc nghiên cứu mới
đây đă t́m thấy rằng chất lycopene, một loại carotenoid
có trong cà chua và nước xốt cà chua, có thể bảo vệ
chống ung thư nhiếp hộ tuyến.
Chưa rơ v́ sao trái cây và rau có thể làm
giảm bớt nguy cơ bị ung thư. Có thể là do những chất hóa
học của thảo mộc như carotenoid, sinh tố C và E,
selenium, indoles, flavenoid, phenol và
limonene.
Ngoài ra c̣n
có bằng chứng rằng các loại ngũ cốc có nhiều chất xơ như
cám, lúa ḿ, có thể làm giảm rủi ro bị ung thư. "Chất xơ
có hiệu quả rất hữu ích trong việc pḥng ngừa ung thư
ruột già," ông David Jenkins, một chuyên viên về chất xơ
tại đại học Toronto cho biết. Thực phẩm làm bằng bột,
gạo, và những hạt ngũ cốc khác có thể thay thế cho thức
ăn có thành phần động vật, nhất là thịt đỏ, là những thứ
làm gia tăng rủi ro bị một số bệnh ung
thư.
Ông Edward
Giovanncucci thuộc đại học y khoa Harvard tuyên bố:
"Những người đàn ông dùng thịt đỏ làm món ăn chính, mỗi
tuần 5 lần hay nhiều hơn, có nguy cơ bị ung thư ruột già
gấp bốn lần những người ăn thịt đỏ một lần hoặc ít hơn
trong một tháng." Những người ăn nhiều thịt đỏ cũng bị
ung thư nhiếp hộ tuyến nhiều gấp đôi,theo cuộc nghiên
cứu của ông với 50.000 người đàn ông toàn là những
chuyên gia về sức khỏe.
Đó là kết quả từ một cuộc nghiên cứu mà
thôi. Nh́n vào những cuộc nghiên cứu khác, ông Lawrence
Kushi, thuộc đại học Minnesota cho biết: "Bằng chứng
hoàn toàn chắc chắn rằng thịt đỏ có liên quan với nguy
cơ bị ung thư ruột già cao hơn, có thể cả nhiếp hộ
tuyến. " Nhưng ngay cả thịt nạc đỏ
dường như cũng gia tăng nguy cơ bị ung thư ruột già. "Có
thể do chất gây bệnh ung thư được tạo ra trong lúc nấu
nướng thịt đỏ, hoặc chất sắt vốn có sẵn một số lượng cao
trong thịt hoặc thứ ǵ khác trong thịt,"ông
Willet đă đoán như
trên.
2.Bệnh
tim
Cách ăn uống lấy thảo mộc làm căn bản với
nhiều trái cây và rau có thể giảm bớt nguy cơ bệnh tim.
Trong suốt 20 năm qua, các chuyên viên về tim đă nhấn
mạnh đến sự giảm thiểu các chất béo băo ḥa và chất mỡ
trong động vật, nhưng các thảo mộc có thể bảo vệ bằng
những phương cách khác. Trong số này
có:
* Chất xơ có thể ḥa tan: Ô
ng Jenkins nói:“Để giảm bớt nguy cơ bệnh tim, quư vị có
thể ăn nhiều các hạt ngũ cốc, lúa mạch và lúa đại mạch
hơn”v́ chất dính của chất xơ dường như giúp hạ
thấp chất mỡ trong máu.
* Chất acid folic:
"Bằng chứng về sự làm giảm nguy cơ bệnh
tim do chất acid folic rất là chắc chắn," ông
Willet nói. Acid folic, một sinh tố B, làm hạ mức acid
amino rất có hại trong máu gọi là homocystein. Ông nói
thêm trái cây và rau là nguồn chính của chất acid
folic.
*Chất chống oxít hóa:
Một số bằng chứng
ngày càng tăng thêm là chất mỡ xấu chỉ làm hư hại những
động mạch khi bị oxít hóa. V́ vậy các nhà nghiên cứu tin
rằng các chất chống oxít hóa như sinh tố E có thể bảo vệ
tim. Nhiều hóa chất có trong trái cây và rau là những
chất chống oxít hóa.
*Vắt chất béo băo ḥa ra:
Nếu quư vị ăn nhiều
rau trái, sẽ không c̣n chỗ cho các chất béo thuộc động
vật có thể làm nghẽn động
mạch.
3. Tai biến mạch máu
năo
Có rất nhiều bằng
chứng cho thấy rằng trái cây và rau cải rất có ích trong
việc giảm nguy cơ bị tai biến mạch máu năo," ông Willet
nói. Thí dụ, trong 20 năm nghiên cứu với 832 người đàn
ông trung niên, nguy cơ bị tai biến mạch máu năo của
những người ăn mỗi ngày ba phần trái cây và rau thấp hơn
22%. Một lần nữa, không ai biết chắc chắn đó là chất
potassium, chất magnesium, chất xơ hay là các thành phần
khác của trái cây và rau cải đă ngăn ngừa để máu không
bị tắt nghẽn trong
năo.
4.
Bệnh viêm ruột già và táo
bón
Những hạt ngũ cốc có
nhiều chất xơ, nhất là cám lúa ḿ, có thể giúp chống táo
bón, điều này không phải nhỏ trong một quốc gia như Hoa
Kỳ, mỗi năm tiêu hàng triệu Mỹ kim để mua thuốc nhuận
tràng.
Bệnh viêm ruột
già cũng xẩy ra rất thường. Có khoảng 30 đến 40% những
người trên 50 tuổi đều bị bệnh này, tuy rằng hầu hết
không thấy có triệu chứng ǵ. Những người khác thấy bị
xuất huyết, bị táo bón, tiêu chảy, có hơi trong bao tử
và ruột, đau đớn, hoặc là viêm ruột già (khi những túi
trong thành ruột già bị sưng).
Ông Willet nói:"Trong
các cuộc nghiên cứu của chúng tôi, thật là rơ ràng rằng
chất xơ trong cám, trái cây và rau cải đều bảo vệ người
ta." Những người đàn ông ăn ít chất xơ (13 gram
hay ít hơn mỗi ngày) hầu hết đều dễ bị bệnh viêm túi
ruột già gấp đôi những người ăn nhiều chất xơ nhất (ít
nhất là 32 gram mỗi ngày).
5. Các chứng bệnh
khác
Cách ăn uống bằng
rau trái có thể ngăn ngừa các bệnh tật
khác:
*Vơng mô
suy yếu: Một chất carotenoid gọi là lutein
thường có trong hầu hết những lá rau xanh, có thể giúp
ngừa được sự suy yếu của vơng mô gây ra bệnh mù ở những
người già. "Trong những cuộc nghiên cứu của chúng tôi,
những người ăn rau dền (spinach) và cải bẹ xanh (collard
green) mỗi tuần từ hai đến bốn lần, th́ nguy cơ bị suy
yếu vơng mô giảm đi phân nửa so với những người chỉ ăn
mỗi tháng ít hơn một lần," ông Johanna Seddon thuộc
trường y khoa Harvard cho biết. * Bệnh
ống dây thần kinh hư hỏng: Bổ túc thêm chất
acid folic có thể làm giảm bớt nguy cơ bị bệnh cột xương
sống bị hư và những bệnh ống dây thần kinh hư hỏng bẩm
sinh khác. Chất acid folic trong thực phẩm (hầu hết trái
cây và rau) cũng có thể giảm nguy cơ này.
* Bệnh tiểu
đường: "Chúng tôi thấy
những người ăn nhiều hạt ngũ cốc toàn phần ít có rủi ro
bị bệnh tiểu đường hơn," ông Willet
nói.
6. Thực phẩm an toàn
hơn
Một số những bệnh
chết người nhiều nhất do thực phẩm đưa vào cơ thể con
người là những thức ăn có thành phần động vật. Ông David
Swedlow thuộc Trung tâm Kiểm soát Bệnh tật tại Atlanta
nói:"Thịt ḅ xay là nguồn dễ có vi
trùng E Coli 0157:H7 nhất, thịt gà mang vi trùng bệnh
samonella và campylobacter, và việc tiêu thụ nghêu ṣ
sống đă gây ra sự truyền nhiễm vi trùng bệnh dịch
tả." Bất luận thức ăn sống nào, kể cả trái cây và
rau, cũng có thể mang những vi khuẩn rất tai hại. "Chẳng hạn như gần đây, việc phát xuất
bệnh salmonella có liên hệ đến dưa cantaloupe, cà chua
và giá alfalfa," ông Swerdlow nói. Nhưng thịt ḅ,
đồ biển và thịt gà là những nguyên nhân chính đem đến
bệnh tật qua thực
phẩm.
7.Môi
sinh
Cách ăn uống của
chúng ta có một hậu quả nghiêm trọng cho địa cầu, ông
Jenkins nói. Ông Alan Durning, giám đốc tổ chức Quan sát
Môi sinh Miền tây bắc tại Seattle giải thích rằng ăn
thịt loài vật không có hại cho môi sinh, nếu những thịt
đó được làm trên một b́nh diện nhỏ bé hơn
"Việc sản xuất
thịt tân tiến đă sử dụng quá mức và thường là sử dụng
sa, hạt ngũ cốc, nước, năng lực và đồng cỏ nuôi ḅ,"
ông Durning nói. Ông nêu ra những thí dụ sau
đây:
* Ô nhiễm nước: Phân và
nước cống từ các trại nuôi gia súc, các hăng nuôi gà và
các cơ sở chăn nuôi khác làm ô nhiễm
nước.
* Ô nhiễm không khí: 30
triệu tấn khí methane, một loại thán khí góp phần trong
việc gây nguy hiểm cho hoàn cầu, đều phát xuất từ phân
súc vật và ao chứa nước cống.
* Làm ṃn
đất mầu: Gần 40% hạt ngũ cốc của thế giới sản
xuất và hơn 70% số sản xuất của Hoa Kỳ được dùng để nuôi
ḅ heo. Cho mỗi một cân Anh thịt, thịt gà, trứng và sữa
mà chúng ta có thể sản xuất, các đồn điền nông trại bị
mất đi khoảng 5 cân Anh đất mầu.
* Khan
hiếm nước: Ước lượng có khoảng một nửa số ngũ
cốc hay rơm rạ dùng để nuôi ḅ đều được trồng trên những
khu đất có dẫn thủy. Cần phải mất khoảng 390 gallon nước
mới sản xuất được một cân Anh thịt ḅ.
* Năng lực
sử dụng:Việc sản xuất và chuyên chở gia súc
phải tốn gấp mười lần hơn số năng lực phải sử dụng so
với việc sản xuất và chuyên chở rau.
* Cỏ
bị gặm quá mức: Vào khoảng 10% đất miền Tây khô
khan của Hoa Kỳ đă biến thành sa mạc v́ nuôi ḅ. Nhưng
một phần của khu đất ấy cũng không thể dùng vào việc ǵ
khác nữa. "Đó là tại sao lư luận của tôi không phải cho
việc ăn chay, mà là cho mọi người giảm bớt mức tiêu thụ
những sản phẩm có thành phần động vật," ông Durning
nói.
8. Tổn
phí
Chắc chắn như vậy
rồi, bạn có thể bỏ ra 7,99 Mỹ kim để mua một cân Anh
mesclun hoặc món ăn ngon miệng khác. Nhưng từ bí mướp
đến khoai mật, hầu hết các nhà hàng khác, giá tiền trên
thực đơn của các món chay thường rẻ hơn giá thịt, đồ
biển và gà.
9.Sự an sinh của loài
vật
Chẳng thích thú ǵ
khi nghĩ đến điều này, nhưng thật ra trước khi chúng ta
giết thú vật để ăn, chúng thường được nuôi và chuyên chở
dưới những hoàn cảnh vô nhân
đạo.
10. Hương vị
Lư do thứ nhất để ăn
chay có nhiều rau v́ hương vị rất ngon. Năm món rau cải
người Mỹ thường ăn nhiều nhất là khoai tây chiên, cà
chua (phần lớn là xốt cà chua hoặc ketchup), hành, rau
xà-lách và những loại khoai khác.
Nhưng nếu hầu
hết những người Mỹ giảm bớt các món ăn bằng thịt, đồ
biển và gà, họ và nhiều nhà hàng sẽ không biết phải thay
thế bằng những món ǵ. Quư vị phải đến các nhà hàng
thuộc sắc tộc thiểu số để có được những món ăn ngon căn
bản là rau. Không phải ngẫu nhiên mà các nhà hàng gốc
thiểu số biết cách nấu các món ăn chay ngon. "Nhưng may
mắn thay, khắp thế giới nơi nào cũng có cả kho kinh
nghiệm, v́ hầu hết những món ăn cổ truyền đều lấy rau
làm căn bản," ông Willet nói. Tuy nhiên, có thể những
nhà hàng ăn Ư Đại Lợi, Mễ Tây Cơ và những nhà hàng gốc
thiểu số khác đă trở nên quá Mỹ hóa đến nỗi những món ăn
chay của họ phần lớn đă được thay thế bằng thịt và
phó-mát. Và đó là điều đáng tiếc. Trong cách nấu ăn của
người Á châu và miền Địa Trung Hải, việc ăn trái cây và
rau cải là một nghệ thuật. Người Ư không bỏ nhiều thịt
và phó-mát trên bánh pizza, là một thí dụ. Mới đây, tôi
đă có một chiếc bánh pizza mỏng tại một nhà hàng Ư cổ
truyền, không có phó-mát, chỉ có húng quế tươi, cà chua
và tỏi. Bánh thật ngon tuyệt vời!
Bản quyền 1996 CSPI.
In lại/trích từ Nutrition Action Healthletter